بررسی اثرهای خشک‎سالی‎ بر تغییرهای تاب‎ آوری و آسیب ‎پذیری سکونت گاه ‎های روستایی در روستاهای شهرستان کوار، استان فارس

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مهندسی آب، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران

2 گروه منابع‌طبیعی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران

3 گروه منابع‌طبیعی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

4 کارشناس ارشد خاک شناسی، مرکز شیراز، دانشگاه پیام نور، شیراز، ایران

چکیده

مقدمه و هدف
تاب آوری و آسیب پذیری جامعه نقش مهمی ‎در رویارویی با خطرهای طبیعی ایفا می کند. به‌دلیل اتکای اقتصاد روستایی به فعالیت‌های کشاورزی، شعاع تأثیر پدیده‌ی‎ خشک‎سالی‎ در مناطق روستایی بیشتر است. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی تاب آوری و آسیب ­پذیری خانوارهای روستایی شهرستان کوار واقع در استان فارس در برابر اثرهای خشک­سالی بود که با رویکرد بررسی سرمایه های اقتصادی، اجتماعی، محیط‎زیستی‎، انسانی، فیزیکی و سیاسی انجام شد.
مواد و روش‌ها
برای انجام این پژوهش، نمونه‌ها در 44 روستای شهرستان کوار که به ­طورمستقیم متأثر از خشک‌سالی بودند، جمع ­آوری شد. جامعه‌ی آماری 198 نفر از نخبگان محلی شامل دهیاران، اعضای شورای اسلامی شهر و روستا و معتمدین محلی بودند که با کاربرد روش کوکران 131 نفر به‌عنوان نمونه‌ی آماری انتخاب شدند. ابزار استفاده‌شده پرسش­نامه و مصاحبه بود. متغیرهای ­استفاده‌شده در این پژوهش 62 نمونه بود که در شش بعد اجتماعی، اقتصادی، محیط‎زیستی‎، فیزیکی، انسانی و سیاسی تقسیم­ بندی شدند. روایی صوری پرسش­نامه به­ وسیله‌ی گروه متخصصان منابع‌طبیعی و جامعه‌شناسی تأیید شد. پایایی سوال‌های پژوهش نیز با استفاده از رابطه‌ی ویژه‌ی کرونباخ آلفا به‌دست آمد. به‌منظور اولویت­ بندی سرمایه ­ها از نظر اهمیت در فرآیند تاب­ آوری و آسیب­ پذیری سکونت­گاه­های روستایی در برابر خشک­سالی، داده‌های به‌دست آمده از پرسش ­نامه ­ها با استفاده از روش AHP وزن‎ دهی و اولویت‎ گذاری شدند.
نتایج و بحث
براساس نتایج پژوهش منطقه‌ی بررسی‌شده، بیشترین آسیب پذیری و تاب ­آوری به‌ترتیب سرمایه‌ی انسانی و سرمایه‌ی ‌محیط‌زیستی بود. هم­چنین کم­ترین آسیب‌پذیری و تاب­آوری به‌ترتیب سرمایه‌ی اقتصادی و سرمایه‌ی سیاسی بود. آسیب ‎پذیری همه‌ی سرمایه‌های بررسی‌شده بیش از میانه‌ی آماری نمونه بود که این یافته نشان داد جامعه‌ی هدف آسیب­ پذیری بیشتری داشت. ظرفیت تاب ‎آوری در سرمایه ­های اقتصادی، فیزیکی و سیاسی کم­تر از میانه‌ی آماری نمونه و برای سرمایه­ های اجتماعی، ­­محیط‌ زیستی و انسانی بیش از میانه‌ی آماری نمونه بود. میانگین کل سرمایه های منطقه نشان ‎داد که آسیب‎ پذیری این منطقه زیاد و تاب ‎آوری کم است.
نتیجه­ گیری و پیشنهادها
نتایج به‌دست آمده از اولویت ­بندی سرمایه ­ها از نظر اهمیت در فرآیند تاب ­آوری و آسیب­ پذیری با روش AHP نشان داد که سرمایه­ های انسانی، سیاسی، محیط‌زیستی، فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی در آسیب ­پذیری و سرمایه های محیط ­زیستی، اجتماعی، انسانی، فیزیکی، اقتصادی و سیاسی، به‌ترتیب بیش‌ترین تا کم­ترین اولویت را در تاب ­آوری منطقه در برابر بلای خشک­سالی داشتند. افزون براین نتایج نشان داد در هنگام رخداد خشک‎سالی‎، اندازه‌ی آمادگی جامعه در سطح پایینی بود. شاخص آسیب‎ پذیری برابر با 3/74 و شاخص تاب‎ آوری برابر 2/81 به‌دست آمد که نشان داد آسیب‎ پذیری این منطقه زیاد و تاب‎ آوری کم است. پیشنهاد می‌شود که رویکرد غالب از تمرکز ضعیف بر کاهش آسیب‎ پذیری در برابر بحران خشک‎سالی‎ به افزایش تاب ‎آوری در برابر این بحران تغییر یابد. همچنین برنامه‌ریزی‌ها در راستای تقویت ویژگی‌های تاب‎ آوری در جامعه‌های در معرض بحران خشک‎سالی‎ انجام شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Effects of Drought on Changes in Resilience and Vulnerability of Rural Settlements in Villages of Kavar City, Fars Province

نویسندگان [English]

  • Mohammad Shabani 1
  • Mohsen Maleki 2
  • Marzieh Mosayebi 3
  • Ali Asghar Mirzaea Noroozani 4
1 Department of Water Engineering, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran
2 Department of Natural Resources, Khalkhal Branch, Islamic Azad University, Khalkhal, Iran
3 Department of Natural Resources, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran
4 Master of soil science, Shiraz Branch, Payame Noor University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

Introduction and Objective
Resilience and vulnerability of Society plays an important role in facing natural hazards. Due to the dependence of the rural economy on agricultural activities, the impact radius of the drought phenomenon is higher in rural areas. The purpose of this research was to assess the resilience and vulnerability of rural households in Kavar city located in Fars province, against the effects of drought with the capital analysis approach including economic, social, environmental, human, physical and political capital.
Materials and Methods
In order to conduct this research, samples were collected in 44 villages of Kavar city that were directly affected by drought. The statistical population includes 198 people from the local elite, including villagers, the Islamic Council and local trustees. Using Cochran's method, 131 people were selected as a statistical sample. The tools used were questionnaires and interviews. The variables used in this research included 62 samples which were divided into six groups of social, economic, environmental, physical, human and political capital. The validity of the questionnaire was confirmed by a group of experts in natural resources and sociology. The reliability of the research questions was also obtained using Cronbach's alpha. In order to prioritize capitals in terms of importance in the process of resilience and vulnerability of rural settlements against drought, the data obtained from the questionnaires were weighted and prioritized using the AHP method.
Results and Discussion
According to the research results in the case study, the highest vulnerability and resilience were related to human capital and environmental capital, respectively. Also, the least vulnerability and resilience are related to economic capital and political capital, respectively. The vulnerability of all investigated funds was more than the statistical median of the sample, which shows that the target society has high vulnerability. The capacity of resilience in economic, physical and political capitals was lower than the statistical median of the sample and for social, environmental and human capitals it was more than the statistical median of the sample. The average of the total funds in the region shows that vulnerability is high and resilience is low in this region.
Conclusion and Suggestions 
The results of capital prioritization in terms of importance in the process of resilience and vulnerability of rural settlements against drought using the AHP method showed that environmental, social, human, physical, economic and political capitals in resilience and human, Political, environmental, physical, social and economic capital’s, have the highest to lowest priority in vulnerability. In addition, the results showed that the level of community preparedness is at a low level when drought occurs. The vulnerability index was 3.74 and the resilience index was 2.81, which show that vulnerability is high and resilience is low in this area. It is suggested that the prevailing approach be changed from a weak focus on reducing vulnerability to drought crisis to increasing resilience against this crisis. In this connection, planning should be done in order to strengthen resilience characteristics in societies exposed to drought crisis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Drought
  • Kavar city
  • resilience
  • riskv Vulnerability

مراجع

Akbarian Ronizi SR, Ramezanzadeh Lasboyee M. 2019. Farmers’ resilience against drought with an emphasis on economic factors and social capital in Rural Areas: A Case Study of Roniz in Estahban County. Journal of Rural Research, 10(2): 230–243. (In Persian).
Bahta YT, Myeki VA. 2021. Adaptation, coping strategies and resilience of agricultural drought in South Africa: Implication for the sustainability of livestock sector. Heliyon, 7(11): 1–9.
Burchfield E, Williams NE, Carrico AR. 2018. Rescaling drought mitigation in rural Sri Lanka. Regional Environmental Change, 18(8): 2495–2503.
Campbell D, Barker D, McGregor D. 2011. Dealing with drought: Small farmers and environmental hazards in southern St. Elizabeth, Jamaica. Applied Geography, 31(1): 146–158.
Crossman ND. 2019. Drought resilience adaptation, and management policy framework: supporting technical guidelines. United Nations Convention to Combat Desertification (UNCCD), Bonn, Germany, 48 p.
Dadashpoor A, Adeli Z. 2015. Measuring the amount of regional resilience in Qazvin urban region. Emergency Management, 8(2): 73–84.
George B, Sims P, McLean AN, Mayer D. 2007. Discovering your authentic leadership. Harvard Business Review, 85(2): 129–138.
Heydari Sareban V. 2015. Investigating the ways of dealing with drought in rural areas from the perspective of agriculture organization (Case study: Isfahan province). Journal of Geography and Environmental Study, 4(15): 19–34. (In Persian).
Jafari F, Shaban Ali Qomi H, Daneshvar Ameri J. 2012. Analysis and analysis of farmers’perceptions about drought management strategies (case study: Tarom Oliya city). Geographical Studies of Arid Regions, 4(5): 171–186. (In Persian).
Jordaan A, Dusan M. Sakulski DM, Mashimbye C, Mayumbe F. 2018. Chapter 8-Measuring drought resilience through community capitals. In: Resilience. The Science of Adaptation to Climate Change (Alverson KD, Zommers Z, eds). Elsevier, Amsterdam, pp. 105–115. DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-12-811891-7.00008-6.
Kelly C, Ferrara A, Wilson GA, Ripullone F, Nolè A, Harmer N, Salvati L. 2015. Community resilience and land degradation in forest and shrublandsocio-ecological systems: Evidence from Gorgoglione, Basilicata, Italy. Land Use Policy, 46(3):11–20.
Lam NSN, Reams M, Li K, Li C, Mata LP. 2016. Measuring community resilience to coastal hazards along the northern Gulf of Mexico. Natural Hazards Review, 17(1): 1–12.
Majnouni Tutakhaneh A, Heydari Sareban V, Mofarrah Bonab M. 2018. Evaluating the effects of Lake Urmia’s drought on resilience changes in rural settlements. Journal of Research and Rural Planning, 6(4): 65–89. (In Persian).
Malekan A, Khani F, Motiee Langroodi H, Darban Astane A. 2020. The Impact of social capital on improving drought resilience (Case study: Kangaveh County Villages). Journal of Regional Planning, 10(38): 65–80. (In Persian).
Mehrabi M, Vali AA. 2021. Analysis of the effect of drought on resilience of human societies. Desert Management, 8(16): 77–92. (In Persian).
Mihunov VV, Lam NSN, Rohli RV, Zou, L. 2019.  Emerging disparities in community resilience to drought hazard in south-central United States.  International Journal of Disaster Risk Reduction, 41(4): 1–12.   
Nahid N, Lashgarara F, Farajolah Hosseini SJ, Mirdamadi SM. 2021. Vulnerability of rural households in Fars Province to food insecurity due to drought. Agricultural Extension and Education Research, 54 (2): 1–18. (In Persian).
 Nasrnia F, Zibaei M. 2017. Determination farmers' vulnerability patterns to drought in Iran: Case study of Bakhtegan Basin. Journal of Agricultural Economics Research, 9(34): 1–37. (In Persian).
Norhadizah MKH, Elistina A, Norhasmah S, Sabri MF. 2018. The concept of social capital in disaster management. Journal of Islamic, Social, Economics and Development, 3(12): 25 – 35.
Rezaei MR. 2016. Evaluating the economic and institutional resilience of urban communities to natural disasters using PROMETHE technique. Journal of Emergency Management, 2(1): 27–38. (In Persian).
Seyed Akhlaghi SJ, Taleshi M.2018. Improving the resilience of local communities Future Strategy for dealing with drought, Case study: Hablehrood Watershed. Iran Natural Journal, 3(3): 60–68. (In Persian).
Simelton E, Quinn CH, Batisani N, Dougill AJ, Dyer JC, Fraser EDG, Mkwambisi D, Sallu S, Stringer LC. 2007. Is rainfall really changing? Farmers’ perceptions, meteorological data, and policy implications. Climate and Development, 5(2): 123 –138.
Shabani M. 2009. Evaluation of geostatistics methods of drought Severity zonation in Fars Province. Water Engineering, 3(2): 31–36. (In Persian).
Shabanali Fami H, Moradi M, Asadi A. 2019. Effect of agricultural water use management on food security of farmers’ households in family farming system: Case study of Kermanshah County. Agriculture Extension and Education Research, 12(4): 51–64. (In Persian).
Statistical Centre of Iran. 2019. Annual statistical Bulletin of Fars province, 884 p.
Wartman J, Berman JW, Bostrom A, Miles S, Olsen M, Gurley K, Irish J, Lowes L, Tanner T, Dafni J, Grilliot M, Lyda A, Peltier J. 2020. Research needs, challenges, and strategic approaches for natural hazards and disaster reconnaissance. Frontiers in Built Environment, 6(4): 1–17.
Wilhelmi OV, Wilhite DA, 2002. Assessing vulnerability to agricultural drought: A Nebraska case study: Natural Hazards, 25(2002): 37–58.
Wilson GA. 2012. Community resilience and environmental transitions. 1st Edition, Earth-scan, London, 272 p.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 تیر 1401
  • تاریخ بازنگری: 16 شهریور 1401
  • تاریخ پذیرش: 30 شهریور 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار