بررسی تأثیر عامل‌های مختلف بر مکان‌یابی و احداث بندهای زیرسطحی در استان کهگیلویه و بویراحمد

خزایی, مجید; خیرخواه زرکش, میرمسعود; میرزایی, محمدرضا; صالح, ایمان; عزیزی, فرحناز

doi:10.22092/wmej.2020.341606.1310

بررسی تأثیر عامل‌های مختلف بر مکان‌یابی و احداث بندهای زیرسطحی در استان کهگیلویه و بویراحمد

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار پژوهشی بخش تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان ‌کهگیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یاسوج، ایران

² دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

³ استادیار دانشکده‌ی کشاورزی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

⁴ دکترای علوم زمین-آب، دانشکده‌ی علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، ایران

10.22092/wmej.2020.341606.1310

چکیده

کم‌بود آب در منطقه‌های ‌خشک و نیمه‌خشک، احداث بندهای زیرسطحی را برای ذخیره‌کردن ایمن آب زیرزمینی ضروری کرده است. هدف از این پژوهش تعیین محل مناسب احداث بندهای زیرسطحی با مجموعه‌یی از روش‌های صحرایی، آزمایشگایی و نرم‌افزاری در منطقه‌های خشک و نیمه‌خشک استان کهگیلویه و بویراحمد بود. با بررسی نقشه‌های پستی‌بلندی و شبکه‌ی زه‌کشی شش محور انتخاب و مهم‌ترین عامل‌های مؤثر بر احداث بندهای زیرسطحی مشخص کرده شد. با میانگین نظرهای خبرگان به کمک پرسشنامه و روشFUZZY -AHP مکان‌های مناسب برای اجرای بندهای زیرسطحی در استان وزن‌دهی و اولویت‌بندی شد. ویژگی‌های لایه‌های زیرزمینی با بررسی‌های زمین‌‌فیزیکی تعیین کرده شد. نتیجه‌ی اولویت‌بندی منطقه‌های مناسب برای احداث بند زیرسطحی نشان داد که بر پایه‌ی وزن معیارهای بررسی‌شده در روش تحلیل سلسله‌مراتبی فازی، تنگ نایاب با وزن 0/41 در رتبه‌ی اول است. بررسی مهم‌ترین عامل‌های تأثیرگزار نیز نشان داد که آب‌گذری و جنس سنگ کف با وزن 0/25 مؤثرترین عامل است. نتیجه‌ی بررسی‌های زمین‌‌فیزیکی نیز نشان داد که مقاومت الکتریکی لایه‌های آب‌دار 300 تا 400 اهم متر است. نتیجه‌ی بررسی لایه‌های زیرزمینی، ضخامت آب‌رُفت در گزینه‌ی پیشنهادشده را 5 متر نشان داد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Assessment of Different Factors on the Location the Subsurface dams in the Province of Kohgiloyeh and Boyerahmad

نویسندگان [English]

Majid Khazaei ¹
Mirmsoud Kheirkhah Zarkesh ²
Mohammad Reza Mirzaei ³
Iman Saleh ¹
Farahnaz Azizi ⁴

¹ Assistant Professor, Forests, Rangelands and Watershed Management Engineering, Department, Kohgiluyeh & Boyerahmad Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension

² Associate Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

³ Assistant Professor, Faculty of Agriculture, Yasuj University, Yasuj, Iran

⁴ Department of Earth Sciences, Faculty of Natural Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran

چکیده [English]

Water shortage in the arid and semi-arid regions has necessitated subsurface dam construction for groundwater storage. The aim of this study was to determine the appropriate locations for subsurface dam construction using a set of field, laboratory and software methods in the arid and semi-arid regions of the provinces of Kohgiluyeh and Boyerahmad. Six axes were selected by examining the topographic maps and the drainage network. The most important factors influencing the subsurface dam construction were selected. Using the average expert opinion benefitting from a questionnaire and employing the FUZZY-AHP method, suitable places for subsurface dam construction were prioritized. Considering the geophysical studies, the characteristics of the affected strata were determined. The results of prioritization of suitable locations for subsurface dam construction showed that the Tang Nayab with a weight of 0.41 holds the top ranking. The study of the results of the most important factors affecting in subsurface dams construction indicated that water supply and bed-rock with a combined weight of 0.25 is the most effective factor in subsurface dam construction. The results of geophysical surveys also indicated that the alluvium strata had an electrical resistance of 300 to 400 ohm-meter. The results of geophysical surveys indicated that the alluvium thickness in selected site is 5 m.

کلیدواژه‌ها [English]

Fuzzy analysis
groundwater
hierarchical
subsurface dam
the Province of Kohgiluyeh and Boyer Ahmad

مراجع

Chezgie J, Moradi HR, Kheirkhah M. 2009. Locating suitable sites for dam underground construction using multi-criteria decision-making method with emphasis on water resources (Case study west of Tehran Province). Watershed Science and Engineering. 13: 65–68.

Iran Meteorological Organization. 2019. Datasheet for climatology stations of the Province of Kohgiloyeh and Boyerahmad.

Esavei V, Karami J, Alimohamadi A, Niknezhad A. 2012. Comparison the AHP and fuzzy AHP decision making methods in underground dam site selection in Taleghan basin. Scientific Quarterly Journal. Geosciences. 22 (85): 27–35.

Foster S, Azevedo G, Baltar A. (2002). Subsurface dams to augment groundwater storage in basement terrain for human subsistence-brazilian experience. Universidad Federal. 82: 49–56.

Golmaie H, Ashtiani Moghaddam AH. 2005. Subsurface dams for small-scale water storage, Mazandaran University Press. 97 p.

Gomes JL, Vieira FP, Hamza VM. 2018. Use of electrical resistivity tomography in selection of sites for underground dams in a semiarid region in southeastern Brazil. Groundwater for Sustainable Development. 7: 232–238.

Heydari H, Shahriari S. 2011. Location of underground dam in Garmab river basin Golestan Research Station. Journal of Geographical Research, 26 (1): 131–148.

HosseinKhalifa M, LashkariPour GR, Hosseini Marandi H, Baghiani Baghshahi MR. 2013. Locating dam underground of Lamerd Pasband. 8^th conference Society of Engineering Geology and Environment. 15 and 16 November 2013, Ferdowsi University of Mashhad. 8 p.

Hut R, Ertsen M, Joeman N, Vergeer N, Winsemius H, Giesen N. 2008. Effects of sand storage dams on ground water levels with examples from Kenya. Journal of Physics and Chemistry of the Earth. 33(1-2): 56–66.

Karimi Mobarakabadi M. 2012. Model for determination the optimum location of subsurface dam using analytical hierarchy process (AHP). Journal of Advances in Environmental Biology. 6 (3): 1292–1297.

Kharazi P, Yazdani MR, Ara H, Khazealpour P. 2017. Suitable identification of underground dam locations, using decision-making method (Case study: Kavir Plain watershed). Journal of Geographical Information. 26 (103): 177–185.

Miladi B, Maleki A, Ahmadi M. 2019. Location of underground dam Construction using decision support system (DSS) in Northwest Kermanshah Province. Quantitative Geomorphology Research. 8 (1): 34–51.

Ministry of Energy. 2019. Annual precipitatin datasheet for the Province of Kohgiloyeh and Boyerahmad.

Nilsson A. 1988. Groundwater dams for small-scale, Intermediate Technology Publications Ltd., London, 66 p.

Pirmoradian R, Behbahani SMR, Nazarifar MH, Velayati S. 2013. Early zoning of suitable locations for construction of subsurface dam in Ivanki Plain. First National Conference on Water and Agricultural Resources Challenges. Irrigation and Drainage Association of Iran - Islamic Azad University of Khorasgan Branch Isfahan. 9 p.

Tabatabai Yazdi C. Nasiri M. 2000. Underground dams way to for drought compensation, First National Conference on Strategies for Dealing with Water Scarcity and Drought, Isfahan. Islamic Azad University of Khorasgan. pp. 546–565.