مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
پژوهش های آبخیزداری
2981-2313
2981-2038
32
4
2019
12
22
مکان یابی مشارکتی راهکارهای پیشنهادشده برای مدیریت کردن آبخیز حبله رود
2
18
FA
واحدبردی
شیخ
0000-0002-9091-2868
دانشیار گروه آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
v.sheikh@yahoo.com
آرش
زارع گاریزی
استادیار گروه آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
arash.zare86@gmail.com
احسان
الوندی
دانش آموخته دکترای علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
alvandiu_2010@yahoo.com
امید
اسدی نلیوان
0000-0003-2077-9413
دانش آموخته دکترای علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
omid.asadi@ut.ac.ir
غلامرضا
خسروی
دانشجوی دکترای علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
gholamreza.khosravi@yahoo.com
امیر
سعدالدین
دانشیار گروه آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
amir.sadoddin@gmail.com
مجید
اونق
استاد گروه مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
mownegh@yahoo.com
10.22092/wmej.2019.125497.1194
منابع طبیعی کشور با تهدیدهای جدی تغییر اقلیم، خشکسالیها، آلودگیها (آب، خاک، هوا) و تخریب زمین در نتیجهی مدیریت و بهرهبرداری نامناسب زمین و توسعهی ناپایدار بهویژه در زمینهای شیبدار و مناطق کوهستانی روبهرو است. اوضاع منابع طبیعی آبخیز حبلهرود نیز از تکتک این پدیدهها مستثنی نیست و در هر نقطهیی از آن یک یا چند مورد از این پدیدههای تخریب نمود دارد. بنابراین برای غلبه بر مشکلات آبخیز، کاهش فشارها و بهبود وضعیت سامانه، دادن راهکارهای مختلف ضروری بهنظر میرسد. پس از تهیهی فهرست اولیهی راهکارهای پیشنهادشده برای آبخیز حبلهرود با بهکاربردن نظر جامعهی محلی و کارشناسی، برای انتخاب راهحلها و اولویتبندی آنها با روشهای تصمیمگیری چند معیاره با رویکرد مشارکتی، در نرمافزار mDSS مدلسازی شد. با مشارکت جامعه و کارشناسان محلی، پراکنش مکانی راهکارهای پیشنهادشده در حوزه مشخص شد. نتایج نشان داد که دستهی راهکارهای "برنامهریزی و مدیریت زمین" در همهی روشهای تصمیمگیری در اولویت اول است. راهکارهای "تهیه و تدوین برنامهی مدیریت جامع آبخیز/ منابع آب"، "تهیه و تدوین برنامهی آمایش سرزمین در مقیاسهای مختلف" و "شناسایی و آموزش شغلهای جدید و جایگزین" بهترتیب در اولویتهای اول تا سوم است. بنابراین برای مدیریت بهتر آبخیزها و دستیابی به توسعهی پایدار، باید به دسته راهکارهای برنامهریزی و مدیریت زمین بیشتر توجه شود.
تصمیم گیری چندمعیاره,رویکرد DPSIR,مدیریت جامع آبخیز,نرم افزار mDSS
https://wmrj.areeo.ac.ir/article_120364.html
https://wmrj.areeo.ac.ir/article_120364_cb64e497aaaf75484c35f5f5baa1c2b3.pdf
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
پژوهش های آبخیزداری
2981-2313
2981-2038
32
4
2019
12
22
تعیین مقدار بهینه کمپوست دامی به منظور مهار کردن رواناب و هدررفت خاک تحت باران شبیه سازی شده
19
33
FA
لیلا
غلامی
استادیار گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی ساری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران
l.gholami@sanru.ac.ir
کاکا
شاهدی
دانشیار گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی ساری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران
kaka.shahedi@gmail.com
عطاالله
کاویان
استاد گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی ساری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران
a.kavian@sanru.ac.ir
10.22092/wmej.2019.123704.1160
با توجه به اینکه خاک زیادی از سطح آبخیز، توسط عوامل فرسایشی از دسترس خارج میگردد. کاربرد روشهای مدیریتی برای مهار کردن هدررفت خاک لازم است. بنابراین، استفاده از افزودنیهای قابل دسترس، اقتصادی و دوستدار محیطزیست میتواند در مهار کردن رواناب و هدررفتن خاک راهکار مناسبی باشد. از طرفی، حفاظت آب و خاک نیازمند به تعیین مقدار بهینهی افزودنیهای خاک است تا علاوه بر کاهش هزینهها از آلودگیهای آب با کاربرد کودهای شیمیایی نیز جلوگیری شود. با وجود این، تعیین مقدار بهینهی افزودنیهای مختلف خاک با هدف کمّیسازی اثر آنها بر مؤلفههای رواناب و هدررفت خاک کمتر توجه شده است. بر همین اساس، در این پژوهش، تأثیر کاربرد مقادیر مختلف کمپوست کود دامی معادل 2/25، 4/5، 9/0 و 18/0 تن در هکتار بر میزان رواناب و هدررفت خاک از کرتهای آزمایشی با مساحت 0/5 مترمربع، شیب 20 درصد، با استفاده از شدت بارش50 میلیمتر بر ساعت به مدت 10 دقیقه در یک خاک کشاورزی جمعآوری شده از شهرستان ساری در سال 1396 انجام پذیرفت. نتایج تجزیه و تحلیل آماری دلالت بر اثر معنیدار مقادیر مختلف کمپوست کود دامی بر افزایش زمان شروع رواناب و کاهش حجم و ضریب رواناب، هدررفت خاک و غلظت رسوب در سطح 99% داشتند. همچنین، بررسی اثر حفاظتی و گروهبندی مقادیر مختلف کمپوست کود دامی نشان داد که کمپوست با مقدار 9/0 تن در هکتار به دلیل اثر یکسان آن با مقدار 18/0 تن در هکتار بر تغییرات ضریب رواناب و غلظت رسوب، مقدار مذکور را میتوان بهعنوان مقدار بهینه و کاربردی در شرایط طبیعی پیشنهاد داد.
افزودنی آلی خاک,تغییرات غلظت رسوب,مقدار بهینهی کمپوست,مهار فرسایش آبی
https://wmrj.areeo.ac.ir/article_120359.html
https://wmrj.areeo.ac.ir/article_120359_46644db7dd5c48312de65c7b4a64e837.pdf
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
پژوهش های آبخیزداری
2981-2313
2981-2038
32
4
2019
12
22
تعیین مناسب ترین راهکار مدیریتی برای تعادل بخشیدن به آبخوان دشت ابرکوه با تحلیل سلسلهمراتبی
34
50
FA
ساناز
پورفلاح
فارغ التحصیل کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشگاه یزد
sanaz.falah12@yahoo.com
محمدرضا
اختصاصی
استاد دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد
mr_ekhtesasi@yazd.ac.ir
حسین
ملکی نژاد
دانشیار دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد
hmalekinezhad@yahoo.com
فاطمه
برزگری
استادیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه پیام نور
fa_barzegar@yahoo.com
10.22092/wmej.2019.123047.1137
در چند دههی اخیر منابع آب زیرزمینی در بسیاری از نقاط جهان، بهخصوص مناطق خشک و نیمهخشک با افت شدید روبهرو شده است. در این شرایط، تعیین مهمترین مشکلات و بهترین راهکارهای مدیریتی برای حفظ این ذخایر کاری مهم است. هدف این پژوهش شناخت دلایل مؤثر در بیتعادلی آبخوان دشت ابرکوه استان یزد است. معیارها و زیرمعیارهای مشکلات منابع آب زیرزمینی و راهکارهای مدیریتی آبخوان بهروش سلسلهمراتبی طراحی، و ارزش وزنی آنها در نرمافزار اکسپرت چویس تعیین شد. نتیجهها نشان داد که عامل کشاورزی با وزن نسبی 76/00% درمقایسه با صنعت، آبآشامیدنی و بهداشتی در ایجاد بیتعادلی آبخوان مؤثر است. مهمترین مشکلات این بخش بهترتیب کشیدن فراتر از مجاز آب (22/6%)، رقابت در بهرهبرداری از آب کشاورزی (20/10%)، سامانهی آبیاری (14/50%)، الگوی کشت (12/50%)، سطح زیرکشت (20/8%)، کندن چاههای غیرمجاز (6/00%) و توسعهی صنتهای پرآبخواه (4/50%) اولویتبندی کرده شد. با توجه به شناختن مهمترین مشکلات، راهکارهای مدیریتی برای مهارکردن بحران مدیریت مصرف آب، اصلاح سامانهی آبیاری و الگوی کشت شناسایی و امتیازدهی شد. برای دستیابی به این راهکارها، زیرمعیارهای مدیریتی شامل نصبکردن شمارندههای حجمی، رویارویی با آبکشی غیرمجاز، جداسازی آب آشامیدنی و بهداشتی، توسعهی صنعتهای کمآبخواه توصیه میشود.
اولویت بندی,تصمیمگیری چندمعیاره,دشت ابرکوه,مدیریت منابع آب زیرزمینی,مدیریت بحران
https://wmrj.areeo.ac.ir/article_120358.html
https://wmrj.areeo.ac.ir/article_120358_930617969b2621ceb4d930dc3d2b6f8d.pdf
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
پژوهش های آبخیزداری
2981-2313
2981-2038
32
4
2019
12
22
پایش نوسان آبخوان دشت بیرجند با تصویرهای ماهواره ای گرِیس و تحلیل های مکانی جی.آی.اس
51
65
FA
مبین
افتخاری
0000-0002-1031-1270
کارشناسی ارشد مهندسی عمران آب و سازه های هیدرولیکی و عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی ، مشهد، ایران
mobineftekhari@yahoo.com
کاوش
مددی
دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی سنجشازدور، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فنآوری پیشرفتهی کرمان، کرمان، ایران
kavoshmadadeiglk@gmail.com
محمد
اکبری
0000-0002-6882-874X
استادیار گروه مهندسی عمران، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
moakbari@birjand.ac.ir
10.22092/wmej.2019.126204.1218
با توجه به افزایش کاربرد آبهای زیرزمینی، بهویژه در مناطق خشک و نیمهخشک مانند ایران، مدیریت بهکاربردن آبهای زیرزمینی بسیار مهم است. شناسایی تغییر و نوسان تراز آبهای زیرزمینی میتواند به تصمیمگیری درست کمک کند. ماهوارهی گرِیس طرح مشترک ناسا و سازمان فضایی آلمان است که برای پایش تغییر گرانشی کرهی زمین و نوسان کمّی ذخیرهی آبهای زیرزمینی با توان تفکیک مکانی چندصد کیلومتری به فضا پرتاب شد. با توجه به اینکه اندازهگیریهای زمینی در مقیاس منطقهیی برای پایش کمّی آبهای زیرزمینی بهاندازهی کافی نیست، دادههای منحصربهفرد این ماهواره برای پایش تغییرات کمّی سالانهی ذخیرهی آبهای زیرزمینی بهکاربرده میشود. پردازش داده ها در سامانهی شبکهیی موتور گوگلارت با سه الگوریتم GFZ، JPL و CSR انجام، و نتیجهها با دادههای مشاهدهیی (پیزومتری) 1387 تا 1397 مقایسه کرده شد. این مقایسه با ایجادکردن وایازی خطی بین تغییرهای بهدستآمده از الگوریتمهای سنجندهی GRACE و داده های مشاهدهیی انجام شد، که نتیجهی آن همبستگی 69 درصدی بین تغییرهای بهدستآمده از دو روش بود. برای تحلیل مکانی و زمانی، تراز ایستآبی آبخوان با نرمافزار ARC GIS پهنهبندی شد. نتیجهها نشان داد که در بازهی زمانی 1387 تا 1397 بهدلیل کمبود بارشها، تغذیهنشدن آبخوان، و برداشت اضافه، تراز ایستآبی افت بسیاری کرده است.
آب زیرزمینی,سامانهی اطلاعات جغرافیایی,سنجش از دور,موتور گوگلارت,GRACE
https://wmrj.areeo.ac.ir/article_120369.html
https://wmrj.areeo.ac.ir/article_120369_94c268bc980bec6b7b089998d3e3d4b0.pdf
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
پژوهش های آبخیزداری
2981-2313
2981-2038
32
4
2019
12
22
تحلیل منطقهیی برآورد بار معلق سالانه با به کارگرفتن ویژگیهای آبخیز در استان هرمزگان
66
78
FA
مصطفی
جعفری عاشور آبادی
گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
mostafaja142@gmail.com
عبدالرحیم
جمال
دکتری مهندسی عمران- آب
10.22092/wmej.2019.126052.1212
این پژوهش با هدف دستیابی به مدلهای منطقهیی برآورد بار معلق سالانه در استان هرمزگان انجام شد. متغیر وابسته میانگین بار معلق سالانهی زیرحوزهها، و متغیرهای مستقل 21 سنجهی ریختشناختی و اقلیمی زیرحوزهها با دورهی مشترک دادهبرداری 21 سال (1390-1370) انتخاب شد، و در دو مرحلهی تعیین عرصههای همگن و استنتاج مدل منطقهیی برای منطقههای همگن تحلیل شد. پس از شناختن تاثیرگذارترین سنجهها بهروش تحلیل عاملی، بهترین روش خوشهبندی منطقهیی بر اساس سه حالت سنجههای موثر، میزان بار معلق سالانه، و مشترک (اجتماع دو حالت) با تعداد خوشههای متفاوت دانسته شد. معادلههای وایازی (رگرسیونی) بین اندازههای بار معلق سالانه با متغیرها به روش گامبهگام بهدست آمد. دادههای وایازی برای ارزیابیکردن مدل وایازی بهدستآمده بهکاررفت و مقدار معیار نش-ساتکلیف این معادلهها محاسبه شد. با توجه به نتیجههای خوشهبندی میتوان گفت که دادههای بار معلق از دو مدل منطقهیی تبعیت میکند. برای برآوردکردن بار معلق این دو منطقه معادلههایی با ضریب تبیین 0/78 و 0/84 داده شد. پیشنهاد میشود این تحقیق در حوزههای بیشتر و در شرایط مختلف جغرافیایی انجام شود تا بتوان این رابطهها را برای حوزههای بیآمار بیشتری بهکاربرد.
تخمین آورد بار معلق رودخانهیی,آبخیز,خوشه بندی,مجموعهی زمانی,وایازی چندمتغیره
https://wmrj.areeo.ac.ir/article_120367.html
https://wmrj.areeo.ac.ir/article_120367_ee5ba7b6243fbb226b052f7445d9bb64.pdf
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
پژوهش های آبخیزداری
2981-2313
2981-2038
32
4
2019
12
22
بررسی احتمال تخریب زمین با روش تاپسیس در مرتع های مشرف به شهر اشتهارد، استان البرز
79
93
FA
امین
صالح پور جم
0000000245991480
استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
aminpourjam@yahoo.com
حمیدرضا
پیروان
دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
hrpeyrowan@yahoo.com
محمود رضا
طباطبایی
0000-0002-1513-0823
استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
taba1345@hotmail.com
امیر
سررشته داری
مربی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
amirsar@gmail.com
جمال
مصفایی
0002-6494-5794
استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
jamalmosaffaie@yahoo.com
10.22092/wmej.2019.126535.1227
تخریب زمین در اقلیمهای مختلف موجب انهدام زیستبومهای طبیعی و کاهش توان تولید طبیعت میشود. در بررسی احتمال تخریب زمین در محدودهی مرتعهای مشرف به اشتهارد، نقشهی طبقههای شیب، کاربری زمین و زمینشناسی تهیه شد تا واحدهای همگن ایجاد شود، و از رویهم گذاشتن و تقاطعدادن این نقشهها، نقشهی واحدهایکاری بهدست آمد. سه شاخص حساسیت به فرسایش، شوری و نفوذپذیری در هر یک از واحدهای کاری انتخاب، و هر یک با نقشهی طبقهبندیشده نشان دادهشد. وزن معیارها و نسبت سازگاری آنها با روش فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) محاسبه شد. برای تعیینکردن احتمال و اولویتبندیکردن گزینهها روش تاپسیس بهکاربرده شد. در این روش پس از محاسبهی چارچوب بهمعیار شدهی موزون، فاصلههای اقلیدسی، و نزدیکی نسبی به راهحل دلخواه اقدام، احتمال تخریب زمین واحدها اولویتبندی شد. دامنهی تغییر نزدیکی نسبی به راهحل دلخواه گزینهها مبتنی بر روش AHP-TOPSIS از 0/002 تا 0/991 متغیر بود. بر این اساس، در منطقهی بررسیشده چهار طبقهی احتمال یا شدت تخریب زمین دیده شد. احتمال تخریب زمین در 20872/7092 هکتار (37/97%) از منطقه کم، در 1470/279 هکتار (2/67%) متوسط، در 1844/861 هکتار (3/36%) زیاد، و در 30788/02 هکتار (56/00%) خیلی زیاد بود.
تصمیم گیری چند معیاره,راه حل ایده آل,فرآیند تحلیل سلسله مراتبی,نسبت سازگاری,واحدهای کاری
https://wmrj.areeo.ac.ir/article_120374.html
https://wmrj.areeo.ac.ir/article_120374_b8c5ebab675cd0dd44dfe66e9d623310.pdf
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
پژوهش های آبخیزداری
2981-2313
2981-2038
32
4
2019
12
22
بررسی تغییر کاربری زمین در هور منصوریه و ارتباط آن با رخدادهای خشکسالی و گرد و غبار در کلانشهر اهواز
94
104
FA
فاطمه
درگاهیان
استادیار بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
fatemeh.dargahian@gmail.com
سارا
تیموری
دکترای جنگلداری، پژوهشگر مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
srteimouri@gmail.com
سکینه
لطفی نسب اصل
استادیار بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
slotfinasab@gmail.com
سمانه
رضوی زاده
استادیار بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
srazavizadeh@ymail.com
10.22092/wmej.2019.126472.1224
هورها بخشی از اکوسیستم منطقههای نیمهخشک و خشک اند که در زمان سیل پر از سیلاب، و در دورهی خشکسالی به منبع تولید ریزگرد تبدیل میشود، و مدیریت آنها دشوار است. برای پایش میزان تغییر سطحهای آبدار، پوشیدهازگیاه، و زمینهای خشک و بیپوشش هور منصوریه در کانون مولد گردوغبار جنوبشرق اهواز محدودهی هور در پرآبترین شرایط آن تعیین شد. دادههای ماهوارهیی لندست TM و ETM+ و OLI سالهای 1988 تا 2017 در ماه ژوئن و دادههای بارش سازمان هواشناسی کشور بهکاربرده شد. سه مرحلهی پیشپردازش، پردازش و پسپردازش بر تصویرها انجام، و تصویرها با روش طبقه بندی نظارتشده به روش ماشین بردار پشتیبان (SVM) در نرمافزارENVI 5.3 در سه ردهی سطحهای آبی، پوشش گیاهی و زمینهای خشک و بیپوشش طبقه بندی شد. تصویرهای طبقه بندیشده در مرحلهی پسپردازش با واقعیتهای زمینی بهدستآمده از بررسیهای گوگلارت مقایسه، و دقت طبقه بندی با دو شاخص دقت کلی و کاپا محاسبه شد. درصد مساحت هر یک از طبقهها در محیط GIS محاسبه شد. آبخیز منتهی به هور منصوریه مشخص، شبکهی بارش آن تهیه، و میانگین بارش آن محاسبه شد. رخداد خشکسالی و شدت آن بر اساس شاخص بارش معیاری (SPI) محاسبه، و ارتباط آن با تغییر سطح خشکیدهی هور بررسی شد. همبستگی بین مساحت خشکشدهی هور منصوریه و شاخص SPI 0/7- و ضریب تعیین R<sup>2</sup> آن تقریبا 0/6 برآورد شد، که تغییر سطح خشکیدهی هور را متغیر وابسته به متغیر مستقل رخداد خشکسالی تا 60% نشان میدهد. ماندهی تغییر متغیر وابسته احتمالاٌ مربوط به سایر عاملها ازجمله بندهای خاکی متعدد احداثشده برای هدفهای مختلف ازجمله کشاورزی و ساختارهای حفاری چاههای نفت منطقه در بالادست هور است. بررسی تغییر مساحت زمینهای خشک و بیپوشش با رخداد گردوغبارهای داخلی نشان داد که در10 سال اخیر بیش از 80% مساحت هور خشک شده، و در برخی سالها 100% از مساحت آن به زمینهای خشک و بیپوشش تبدیل شده، و به علت شوری و ریزدانه بودن احتمالا بر تولید گردوغبار در کلانشهر اهواز موثر بوده است.
تغییر کاربری زمین,ضریب تبیین,کانون گرد و غبار,هور منصوریه
https://wmrj.areeo.ac.ir/article_120372.html
https://wmrj.areeo.ac.ir/article_120372_341a1acba46f8f27945932c1bc41fd23.pdf